Εξι αιώνες τυπογραφίας ζωντανεύουν στα Χανιά

Το άρωμα του νωπού μελανιού, του χαρτιού και η εικόνα του ρομαντικού λιθογράφου-λινοτύπη που με τα χέρια του έφτιαχνε ολόκληρες εφημερίδες-έργα Τέχνης κατακλύζουν τον αέρα ενός μοναδικού για την Ελλάδα Μουσείου Τυπογραφίας, το οποίο στεγάζεται στο Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων στη Σούδα.

Το μουσείο υπήρξε όνειρο ζωής του εκδότη των «Χανιώτικων Νέων» Γιάννη Γαρεδάκη, ο οποίος στο εισαγωγικό σημείωμά του στην ιστοσελίδα του μουσείου, αναφέρει: «Ηταν όνειρο και στόχος από παλιά, από τότε που σε ένα υπόγειο τυπογραφείο της εφημερίδας “Παρατηρητής” στην οδό Πλαστήρα στα Χανιά, έκανα τα πρώτα βήματα της δημοσιογραφικής μου διαδρομής.

Χρειάστηκαν τριάντα και πλέον χρόνια για να αρχίσει η υλοποίηση. Προσπάθεια επίπονη, δαπανηρή, αλλά τόσο συναρπαστική, ελκυστική. Μια πλειάδα συνεργατών και ιδιαίτερα ο Μιχάλης Γρηγοράκης εβοήθησαν και το όνειρο έγινε πραγματικότητα». 

ΖΩΝΤΑΝΕΥΟΥΝ ΤΑ ΠΑΛΙΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ
Σήμερα οι επισκέπτες του μουσείου έχουν τη δυνατότητα, υπό την καθοδήγηση του παλιού τυπογράφου και δημοσιογράφου Γιώργου Μαρουλοσηφάκη, να θέσουν σε λειτουργία ένα πιεστήριο του 1835.

Από τα χέρια του μηχανουργού Μανώλη Μπενιουδάκη, μάλιστα, έχει κατασκευαστεί ένα ξύλινο ακριβές αντίγραφο του πιεστηρίου του Γουτεμβέργιου, με το πραγματικό να στεγάζεται στο μουσείο του εφευρέτη της τυπογραφίας στο Μάιντς της Γερμανίας.

Κάποτε, βλέπετε, οι τυπογράφοι «μιλούσαν» με τις τυπογραφικές πλάκες και τα τυπογραφικά μηχανήματα. Η στοιχειοθεσία για «κοφτερές» ματιές ήταν ζωντανό κομμάτι της ζωής τους. Τότε παρουσίαζαν εκδόσεις κομψοτεχνήματα.

Από τότε που τα χυτά τυπογραφικά στοιχεία έγιναν χιλιάδες γραμματοσειρές των υπολογιστών, έχουν περάσει πολλά χρόνια. Η τέχνη της τυπογραφίας αναπτύχθηκε, τη θέση της πήρε η υψηλή τεχνολογία και τα παλιά κομψά τυπογραφικά μηχανήματα από μαντέμι ή ξύλο, βγαλμένα σαν από χέρι κάποιου ταλαντούχου γλύπτη, έγιναν εργοστασιακού τύπου τεράστιες και άχαρες μηχανές.

Το Μουσείο Τυπογραφίας ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2005 και έκτοτε αποκτά ολοένα και περισσότερους φίλους που έλκονται από την ιστορία των στιβαρών μηχανών. Στο μουσείο, η ιστορία της τυπογραφίας από τον 15ο αιώνα μέχρι σήμερα βρίσκει το σπίτι της και μεταδίδει στη σημερινή γενιά κάτι από το χθες.

Σπάνια μηχανήματα, εκδόσεις και εργαλεία τυπογραφίας βρίσκονται σε έναν καλαίσθητο και λειτουργικό χώρο. Ολα τα εκθέματα του μουσείου συνοδεύονται από επεξηγηματικά κείμενα -σε ελληνικά και αγγλικά- αναφορικά με τη χρήση, την προέλευση και τη χρονολογία κατασκευής τους ή την περίοδο λειτουργίας τους.

Το 2012 το Μουσείο Τυπογραφίας επεκτάθηκε σε νέα πτέρυγα, η οποία φιλοξενεί δύο πολύ αξιόλογες εκθέσεις για την εξέλιξη της τυπογραφίας και την ιστορία της γραφής, τις οποίες δημιούργησε ο καλλιτέχνης γραφίστας-τυπογράφος Αντώνης Παπαντωνόπουλος, αλλά επίσης και πιο σύγχρονα μηχανήματα και εκθέματα που αναλύουν την εξέλιξη των γραφικών τεχνών και, τέλος, εργαστήρια παραδοσιακής βιβλιοδεσίας, μεταξοτυπίας, σφραγιδοποιίας κ.ά.

Ποδοκίνητα πιεστήρια τύπου Victoria αγορασμένα από τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Ελβετία, καθώς και ένα δωρισμένο από Ελληνα τυπογράφο σηματοδοτούν την πορεία της τυπογραφίας στον χρόνο, ενώ πολυάριθμα μικρότερου μεγέθους χειροκίνητα πιεστήρια τύπου Boston κοσμούν τον χώρο.

Πάγκοι στοιχειοθεσίας όπου ο στοιχειοθέτης γράμμα-γράμμα ετοίμαζε το κείμενο με τη χρήση ανάγλυφων τυπογραφικών στοιχείων από την εποχή του Γουτεμβέργιου τον 15ο αιώνα μέχρι και ένα μεγάλο μέρος του 20ού αιώνα συνυπάρχουν με τα δύο μηχανήματα μηχανικής στοιχειοθεσίας τα οποία κυριάρχησαν στο μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα, τη λινοτυπία και τη μονοτυπία.

Τεχνικές όπως η λιθογραφία, η offset λιθογραφία, η ξυλογραφία, η χαλκογραφία, η τσιγκογραφία και η μεταξοτυπία παρουσιάζονται αναλυτικά σε ειδικά διαμορφωμένες προθήκες, ενώ ξεχωρίζει και η παρουσίαση της μεθόδου γραφής Μπράιγ, μια δωρεά του Φάρου Τυφλών Ελλάδας.

Δύο μεγάλα επίπεδα τυπογραφικά πιεστήρια του 19ου αιώνα δεσπόζουν στον χώρο της νέας πτέρυγας και του αμφιθεάτρου. Το ένα αγοράστηκε πρόσφατα από το μουσείο, ενώ το άλλο έγινε δωρεά από τυπογραφείο της Τρίπολης. Ακόμη ένα, από τα μέσα του 20ού αιώνα, βρίσκεται στην κυρίως αίθουσα. Σπάνιες ελληνικές και ξένες εκδόσεις (από το 1570), αρχεία εφημερίδων (από το 1860) καθώς και βιβλία που αφορούν την τυπογραφία και την ιστορία της φυλάσσονται στην πολύτιμη βιβλιοθήκη, στον ημιώροφο της κυρίως αίθουσας του μουσείου.

Μοναδικό στην Ελλάδα
Το Μουσείο Τυπογραφίας είναι ένα μουσείο μοναδικό στο είδος του σε όλη την Ελλάδα και ένας από τους κύριους στόχους του είναι να το επισκέπτονται μαθητές, μελετητές, άνθρωποι κάθε ηλικίας, οι οποίοι μέσα από επιδείξεις, εφαρμογές και ξεναγήσεις θα έχουν την ευκαιρία να ικανοποιήσουν το ενδιαφέρον τους και να αποκτήσουν γνώσεις και άποψη για την τυπογραφία.

- Το Μουσείο Τυπογραφίας των «Χανιώτικων Νέων» βρίσκεται στο κτίριο 13-03 στο Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων. Η ηλεκτρονική διεύθυνση είναι www.typography-museum.gr, το e-mail επικοινωνίας είναι info@typography-museum.gr και το τηλέφωνο 28210-80091.


ΣΟΦΙΑ ΔΙΓΕΝΗ-ΚΟΛΙΟΤΑΣΗ/espresso